प्रिंटर म्हणजे काय, त्याची व्याख्या, उपयोग आणि प्रकार?
मराठी मध्ये प्रिंटर, प्रिंटर म्हणजे काय, प्रिंटरचे किती प्रकार आहेत? प्रिंटरचे कार्य काय आहे? प्रिंटरचा शोध कधी लागला? हे काही प्रश्न आहेत, जे नवीन संगणक शिकणाऱ्या विद्यार्थ्याला विचारले जातात, आज आपण प्रिंटरची संपूर्ण माहिती जाणून घेणार आहोत, प्रिंटर हे असे एक उपकरण आहे जे संगणक प्रणालीमध्ये सर्वाधिक लोकप्रिय आहे. प्रिंटरचे काम संगणकाची आउटपुट माहिती प्रिंट करणे आहे. प्रिंटर वापरकर्त्याला हार्ड कॉपी काढून टाकतो.
प्रिंटरशिवाय, संगणक वापरकर्ता अहवाल, पत्रे, सारांश, माहितीपत्रके, पोस्टर्स, फ्लायर्स, रेल्वे तिकीट, पावत्या यासारखे मुद्रण साहित्य काढू शकत नाही, म्हणून प्रिंटर हे एक अतिशय महत्त्वाचे साधन आहे. तर आजच्या लेखात आपण जाणून घेणार आहोत की हिंदीमध्ये प्रिंटर म्हणजे काय? प्रिंटर म्हणजे काय? प्रिंटरचे प्रकार, प्रिंटर कोणते उपकरण आहे, प्रिंटर प्रिंटरच्या वापराविषयी संपूर्ण माहिती हिंदीमध्ये.
प्रिंटर म्हणजे काय? , मराठी मध्ये प्रिंटर म्हणजे काय?
प्रिंटर हे सर्वात लोकप्रिय आउटपुट डिव्हाइस आहे. प्रिंटर कायम वाचता येण्याजोग्या स्वरूपात माहिती देतात. प्रिंटर संगणकावरून कागदावर किंवा इतर माध्यमांवर मजकूर आणि ग्राफिक्स आउटपुट मुद्रित करून हार्डकॉपी तयार करतो.
आकार, वेग आणि वापरानुसार वेगवेगळ्या किंमतींचे अनेक प्रकारचे प्रिंटर आहेत. सर्वसाधारणपणे, अधिक महाग प्रिंटर अधिक वारंवार मुद्रण किंवा उच्च-रिझोल्यूशन रंग मुद्रणासाठी वापरले जातात. वैयक्तिक संगणकामध्ये स्थापित केलेला प्रिंटर प्रभाव किंवा प्रभाव नसलेला प्रिंटर म्हणून भिन्न आहे.
पूर्वी इम्पॅक्ट प्रिंटर स्वयंचलित टाइपरायटर की प्रमाणे काम करत असत. याला कॅरेक्टर प्रिंटर असे म्हणतात, एक अक्षर प्रिंटर एका वेळी मजकूराचे एक अक्षर मुद्रित करण्यासाठी वापरले जाते. ते कमी गतीचे प्रिंटर आहेत. डॉट मॅट्रिक्स प्रिंटर, एका वेळी कागदावर एक ओळ मारणारा प्रभाव प्रिंटर, हा लोकप्रिय कमी किमतीचा प्रिंटर पर्याय आहे.
सर्वात प्रसिद्ध नॉन-इम्पॅक्ट प्रिंटर इंकजेट प्रिंटर आणि लेसर प्रिंटर आहेत. इंकजेट शाई काडतुसे वापरते आणि कागदावर शाई प्रिंट करते, तर लेसर प्रिंटर फोटो कॉपीयर प्रमाणेच ड्रमपासून कागदावर इंक टोनरद्वारे प्रिंट करण्यासाठी लेसर बीम वापरतात.
प्रिंटरची व्याख्या | मराठी मध्ये प्रिंटरची व्याख्या
कॉलिन्स डिक्शनरीनुसार 'प्रिंटर' ची व्याख्या: "प्रिंटर म्हणजे संगणकाशी जोडले जाणारे यंत्र म्हणजे कागदपत्रांच्या किंवा संगणकाने ठेवलेल्या इतर माहितीच्या कागदावर प्रती तयार करण्यासाठी."
कॉलिन्स डिक्शनरीनुसार हिंदीमध्ये अनुवादित प्रिंटरची व्याख्या: "प्रिंटर म्हणजे एक मशीन आहे जे कागदावर कागदपत्रांच्या प्रती किंवा इतर माहिती तयार करण्यासाठी संगणकाशी जोडले जाऊ शकते." हिंदीमध्ये प्रिंटर
मुद्रकांचा इतिहास | History of Printer. प्रिंटरचा इतिहास
पहिला संगणक प्रिंटर 19 व्या शतकात संगणकाचे जनक चार्ल्स बॅबेज यांनी त्यांच्या यांत्रिक संगणक फरक इंजिनसाठी तयार केला होता.
1868 मध्ये क्रिस्टोफर शोल्सने शोधून काढलेल्या टाइपरायटरला नंतर प्रिंटर आणि कीबोर्डचा अग्रदूत मानला जातो. पहिला हाय-स्पीड प्रिंटर 1953 मध्ये रेमिंग्टन-रँडने विकसित केला होता. हे UNIVAC संगणकांसह वापरण्यासाठी डिझाइन केले होते.
डॉट मॅट्रिक्स प्रिंटर प्रथम 1957 मध्ये IBM ने बाजारात आणला होता. पहिला इलेक्ट्रॉनिक प्रिंटर EP-101 होता, ज्याचा शोध जपानी कंपनी Epson ने लावला आणि 1968 मध्ये रिलीज झाला. पहिला डॉट मॅट्रिक्स इम्पॅक्ट प्रिंटर सेंट्रोनिक्सने 1970 मध्ये विकसित केला होता आणि सेंट्रोनिक्सच्या इंटरफेसद्वारे चालवला गेला होता.
पहिला इंकजेट प्रिंटर 1976 मध्ये हेवलेट-पॅकार्डने विकसित केला होता, तथापि, 1980 च्या दशकाच्या मध्यापर्यंत इंकजेट प्रिंटरला लोकप्रियता मिळाली नाही. Hewlett-Packard ने 1984 मध्ये आपला पहिला लेसर प्रिंटर, HP लेझर जेट, कमी किमतीचा प्रिंटर सादर केला. त्याच वर्षी, Hewlett-Packard ने HP Think Jet हा पहिला थर्मल इंकजेट प्रिंटर सादर केला.
अनेक आधुनिक 3D प्रिंटर आज FDM (फ्यूज्ड डिपॉझिशन मॉडेलिंग) नावाचे तंत्र वापरतात, ज्याचे पेटंट 1988 मध्ये शोधक स्टीव्हन स्कॉट क्रंप यांनी विकसित केले होते.
प्रिंटरचा शोध कधी लागला?
जोहान्स गुटेनबर्ग यांनी छापील शब्दाच्या विकासासाठी दिलेल्या योगदानामुळे 1439 च्या सुमारास यांत्रिक मूव्हिंग टाइप प्रिंटिंग विकसित केल्यानंतर त्यांना "फादर ऑफ प्रिंट" असे टोपणनाव मिळाले.
तो एक जर्मन शोधक, मुद्रक, प्रकाशक आणि सोनार होता ज्याने आपल्या यांत्रिक जंगम-प्रकार प्रिंटिंग प्रेससह युरोपमध्ये मुद्रणाची ओळख करून दिली.
प्रिंटर प्रकार | Types of Printer.
हिंदीतील प्रिंटरचे प्रकार आकार, गती, कार्य, रिझोल्यूशन, किंमत आणि इतर वैशिष्ट्यांनुसार वर्गीकृत केले जाऊ शकतात. परंतु सर्व प्रिंटरचे विस्तृतपणे खालील दोन प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले आहे:
Impact Printers
Non-Impact Printers
मराठी मध्ये इम्पॅक्ट प्रिंटर (Impact Printers in Marathi)
इम्पॅक्ट प्रिंटर इम्पॅक्ट प्रिंटर हा प्रिंटरचा एक प्रकार आहे जो कागदासह शाईच्या रिबनच्या थेट संपर्काने कार्य करतो. हे टायपरायटरसारखे काम करते. इम्पॅक्ट प्रिंटर इलेक्ट्रो-मेकॅनिकल मेकॅनिझम वापरतात जे धातू किंवा प्लास्टिकच्या प्रिंटहेडला शाईच्या रिबन आणि कागदावर मारतात, ज्यामुळे रिबन कागदावर दाबते आणि मजकूर किंवा अक्षर मुद्रित करते.
इम्पॅक्ट प्रिंटर इलेक्ट्रो-मेकॅनिकल घटकांच्या वापरामुळे खूप गोंगाट करणारे असतात, आणि ऑपरेट करण्यास मंद असतात, जरी हा प्रिंटर किफायतशीर प्रिंट वितरीत करतो, जे दररोजच्या मोठ्या प्रमाणात छपाईसाठी सर्वोत्तम आहे. त्याचा वापर बँका, रेल्वे आणि इतर मोठ्या संस्था करतात. इम्पॅक्ट प्रिंटर मुख्यत्वे खालील दोन प्रकारांमध्ये वर्गीकृत आहेत:
- Character Printers
- Line Printers
- Character Printers
एक प्रिंटर जो एका वेळी एक अक्षर मुद्रित करतो. म्हणजेच हे प्रिंटर एका वेळी हॅमर किंवा प्रिंट हेडचा एकच स्ट्रोक वापरतात. हे कमी गतीचे प्रिंटर आहेत आणि त्यांचा छपाईचा वेग प्रति सेकंद 30-600 वर्णांच्या श्रेणीत आहे. हे स्पेशलाइज्ड कॅरेक्टर प्रिंटर डॉट मॅट्रिक्स प्रिंटर आहेत ज्यांचे प्रिंट हेड पिन अक्षरे बनवतात. कॅरेक्टर प्रिंटर दोन प्रकारात वर्गीकृत आहेत:
- Dot Matrix Printer (DMP)
- Daisy Wheel Printer
- Dot Matrix Printer (DMP)
डॉट मॅट्रिक्स प्रिंटर हा इम्पॅक्ट कॅरेक्टर प्रिंटर आहे जो ठराविक पिन किंवा वायर वापरून प्रिंट करतो. सामान्यत: पिन आणि तारा एक किंवा अनेक उभ्या स्तंभांमध्ये मांडल्या जातात.
पिन शाई-लेपित रिबनवर आदळतात आणि रिबन आणि कागद यांच्यातील संपर्क सक्तीने करतात, जेणेकरून प्रत्येक पिन कागदावर एक लहान बिंदू बनवते. या ठिपक्यांचे संयोजन डॉट मॅट्रिक्स प्रतिमा बनवते.
डॉट मॅट्रिक्स प्रिंटर डॉट हॅमरचे एक किंवा दोन स्तंभ वापरतात जे कागदावर फिरतात. हॅमर वेगाने रिबन कागदावर दाबतात, ज्यामुळे शाई जमा होते. जितके जास्त हॅमर, तितके उच्च रिझोल्यूशन प्रिंट्स, उदाहरणार्थ 9-पिन हेड मसुदा गुणवत्ता मजकूर मुद्रित करतात, तर 24-पिन हेड टाइपरायटर गुणवत्ता आउटपुट मुद्रित करतात.
गती 200 ते 400 वर्ण प्रति सेकंद (cps) पर्यंत असते.
डेझी व्हील प्रिंटर (Daisy Wheel Printer)
डेझी व्हील प्रिंटिंग हे इम्पॅक्ट कॅरेक्टर प्रिंटिंग तंत्र आहे, ज्याचा शोध डॉ. अँड्र्यू गॅबर यांनी 1970 मध्ये लावला होता. हा एक प्रकारचा प्रिंटर आहे जो अक्षर-गुणवत्तेचे प्रिंट तयार करतो. डेझी-व्हील प्रिंटर बॉल-हेड टाइपरायटर सारख्या पद्धतीवर कार्य करतात. हे उच्च-गुणवत्तेचे आउटपुट व्युत्पन्न करण्यासाठी अदलाबदल करण्यायोग्य पूर्व-निर्मित प्रकारचे घटक वापरते, प्रत्येकामध्ये सामान्यत: 96 ग्लिफ असतात.
हे प्रीमियम टाइपरायटरपेक्षा 2 ते 3 पट वेगवान आहे. डेझी व्हील ही प्लॅस्टिक किंवा धातूपासून बनलेली डिस्क असते ज्याच्या बाहेरील काठावर अक्षरे असतात. एक अक्षर मुद्रित करण्यासाठी, इच्छित अक्षर कागदासमोर येईपर्यंत प्रिंटर डिस्क फिरवतो. मग एक हातोडा डिस्कवर प्रहार करतो, अक्षराला शाई-रिबनवर मारण्यास भाग पाडतो आणि कागदावर पात्राची छाप सोडतो.
डेझीच्या फुलाशी साम्य असल्यामुळे त्याचे नाव डेझी व्हील असे मानले जाते. डेझी-व्हील प्रिंटर प्रतिमा किंवा ग्राफिक्स मुद्रित करू शकत नाहीत आणि सर्वसाधारणपणे ते गोंगाट करणारे आणि मंद असतात, प्रति सेकंद 10 ते 75 वर्णांपर्यंत मुद्रण करतात.
मराठीत लाइन प्रिंटर (Line Printer in Marathi)
लाइन प्रिंटर हा हाय-स्पीड इम्पॅक्ट प्रिंटर आहे जो प्रथम मजकूराची संपूर्ण ओळ मुद्रित करतो, नंतर पुढील ओळीवर जातो. लाइन प्रिंटरमध्ये प्रति मिनिट 300 ते 3000 ओळी मुद्रित करण्याची क्षमता असते. ते खूप वेगाने छापते. मोठ्या संस्था लाइन प्रिंटर वापरतात, जेथे स्वस्त दरात आणि कमी वेळेत भरपूर प्रिंट काढल्या जातात. लाइन प्रिंटर तीन प्रकारांमध्ये वर्गीकृत आहेत:
- Drum Printer
- Chain Pinter
- Band Printer
ड्रम प्रिंटर (Drum Printer)
ड्रम हे एक लाइन प्रिंटर तंत्रज्ञान आहे जे त्याच्या प्रिंटिंग यंत्रणा म्हणून दंडगोलाकार ड्रमभोवती तयार केलेल्या वर्ण प्रतिमा वापरते. ड्रम प्रिंटरमध्ये गोलाकार फिरणारा दंडगोलाकार ड्रम असतो ज्याच्या पृष्ठभागावर अक्षरे असतात.
कागद रिबन आणि डोके (हातोडा) दरम्यान ठेवला जातो, ड्रमच्या पुढील बाजूस अनेक हातोडे असतात. ड्रम खूप वेगाने फिरतो आणि योग्य हातोडा सक्रिय करून अक्षर छापले जाते.
चैन प्रिंटर (Chain Printer)
चेन प्रिंटर हा एक प्रभाव रेखा प्रिंटर आहे, साखळी प्रिंटरमधील मुद्रण घटक एक धातूचा बँड किंवा एम्बॉस्ड अक्षर असलेली साखळी आहे, जी कागदाच्या समोर क्षैतिजरित्या फिरते.
संपूर्ण साखळीमध्ये पाच विभाग असतात, प्रत्येक विभागात 48 वर्ण असतात. प्रिंट चेन फिरत असताना, वेळेनुसार प्रिंट हेड योग्य अक्षरावर शाई-रिबनने कागदावर मारतात.
चेन प्रिंटर हा सर्वात वेगवान प्रभाव असलेल्या प्रिंटरपैकी एक आहे, जो प्रति मिनिट 300 ते 3000 ओळी मुद्रित करू शकतो. हा प्रिंटर देखील आवाज काढतो, कारण ते हॅमरिंग अॅक्शनद्वारे अक्षर मुद्रित करतात.
बँड प्रिंटर (Band Printer)
बँड प्रिंटर, ज्याला बेल्ट प्रिंटर देखील म्हणतात, हा एक प्रकारचा प्रभाव रेखा प्रिंटर आहे ज्यामध्ये फॉन्ट, अक्षरे आणि वेळ चिन्हे स्टीलच्या बँडवर कोरलेली असतात. बँडमध्ये एम्बॉस्ड वर्णांचा एक निश्चित संच असतो जो फक्त बँड बदलून बदलला जाऊ शकतो.
आउटपुट दरम्यान, बँड कागदाच्या मागील बाजूस क्षैतिजरित्या फिरतो, आणि एक हातोडा योग्य वर्णाच्या विरुद्ध असलेल्या बँडला मारतो, त्यास शाईच्या रिबनमधून आणि कागदावर ढकलतो आणि वर्ण छापला जातो. बँड प्रिंटर प्रति मिनिट 300 ते 2000 ओळी मुद्रित करू शकतात. बँड प्रिंटर किंमत आणि कार्यक्षमतेच्या बाबतीत ड्रम प्रिंटरपेक्षा चांगले मानले जातात.
Conclusion
तुमच्याकडे आम्हाला काही सूचना असल्यास ईमेल करा:
swapnilraut2026@gmail.com जर तुम्हाला हा लेख आवडला असेल तर तुमच्या मित्रांसोबत नक्की शेअर करा, आमचे फेसबुक पेज लाईक करा धन्यवाद.
धन्यवाद!